Ελένη Μιχαλοπούλου: Στοματική Υγιεινή & Νέοι Γονείς. Μύθοι και Πραγματικότητα!

Στο πλαίσιο της ενημέρωσης, ευαισθητοποίησης των πολιτών σε θέματα υγείας, παραθέτουμε ένα ενδιαφέρον, επιστημονικό άρθρο για τη στοματική υγιεινή των παιδιών από την Οδοντίατρο του Centre for Dental Medicine του Πανεπιστημίου της Ζυρίχης κ. Ελένη Γ. Μιχαλοπούλου (Med. Dent., c. DDS. University of Zurich).

  

Eleni G. Michalopoulou

Med.Dent. University of Düsseldorf, Germany

c. DDS University of Zurich, Switzerland

Email: eleni.michalopoulou@zzm.uzh.ch

Tel: 0041 78 701 3514

Η στοματική υγιεινή κερδίζει όλο και περισσότερο το ενδιαφέρον της επιστημονικής, ιατρικής κοινότητας συμβάλλοντας σε μεγάλο βαθμό στη διαμόρφωση των δεικτών γενικής υγείας. Στο πλαίσιο αυτό, στο παρόν άρθρο εξετάζονται κοινές αντιλήψεις ως προς την εγκυρότητά τους με στόχο την αποσαφήνιση σημαντικών παραμέτρων της υγείας του στόματος.

Μύθος 1

Η τερηδόνα είναι κληρονομική.

Η φθορά των δοντιών δεν οφείλεται σε κληρονομικά αίτια. Υπάρχουν περιπτώσεις γενετικών οδοντικών προβλημάτων που δε σχετίζονται, όμως,  με την κληρονομικότητα της τερηδόνας η οποία έχει μεταδοτική ισχύ! Τα βακτήρια τερηδόνας μεταδίδονται από τη μητέρα ή τον πατέρα ή άλλους στενούς φροντιστές στο παιδί μέσω επαφής με σάλιο (π.χ. γλείψιμο της πιπίλας). Η λογική συνέπεια: όσο χειρότερα τα δόντια της μητέρας, τόσο πιο ενεργά βακτήρια στο στόμα της, τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος μετάδοσης στο παιδί! Αντίστοιχα, όσο καλύτερη είναι η στοματική υγιεινή και η φροντίδα της μητέρας, τόσο καλύτερες οι πιθανότητες το παιδί να διατηρεί μια καλή οδοντοστοιχία  αργότερα. Επιπλέον, εάν υπάρχουν σημαντικές φθορές στη στοματική κοιλότητα της μητέρας, δεν υπάρχει μόνο κίνδυνος μόλυνσης για το παιδί, αλλά η περιοδοντίτιδα (φλεγμονή των ούλων) στη μητέρα ενέχει επίσης σημαντικό κίνδυνο πρόωρης γέννησης, δηλαδή ο κίνδυνος για το παιδί υπερβαίνει την οδοντική υγεία. Η σύσταση των οδοντιάτρων είναι ότι οι έγκυες γυναίκες πρέπει να επισκεφθούν τον οδοντίατρο τουλάχιστον δύο φορές κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.

Μύθος 2

Στην αρχή δεν χρειάζεται να βουρτσίζουμε τα πρώτα δόντια τακτικά.

Ο κίνδυνος τερηδόνας στα νεογιλά δόντια, δηλαδή στα πρώτα δόντια του παιδιού, συχνά υποτιμάται. Η σωστή στοματική υγιεινή ξεκινά από πολύ μικρή ηλικία: τα παιδιά με νεογιλά δόντια χωρίς τερηδόνα έχουν 90% περισσότερες πιθανότητες για υγιή, μόνιμα δόντια! Τα πρώτα δόντια εμφανίζονται περίπου στους 6 μήνες. Επομένως το βούρτσισμα έχει σημασία ήδη από το πρώτο δόντι. Σίγουρα στην αρχή υπάρχουν πρακτικές δυσκολίες. Πλέον κυκλοφορούν στην αγορά ειδικά βοηθήματα όπως δακτύλιοι οδοντοφυΐας για την ομαλή προσαρμογή του νεογνού στη στοματική υγιεινή. Αργότερα μπορεί να χρησιμοποιηθεί μια μαλακή οδοντόβουρτσα μωρού και οδοντόκρεμα κατάλληλη για την ηλικία του παιδιού.

Τι γίνεται όμως αν οι καλοπροαίρετες προσπάθειες καθαρισμού των γονέων καταλήγουν σε δυσάρεστες αψιμαχίες; Πολλοί γονείς παραπονιούνται: «Αλλά το παιδί μου δεν αφήνει να βουρτσίσουμε τα δόντια του» - αντίστοιχα: Ζητείται η άδεια του παιδιού για να αλλαχτεί; Ούτε το ένα ούτε το άλλο θα τραυματίσουν ένα παιδί εάν τους δείξετε ορισμένες ανάγκες με στοργή αλλά και αποφασιστικότητα. Η φροντίδα των δοντιών μικρών παιδιών απαιτεί και λίγη φαντασία, όπως κάποιο τραγούδι για το βούρτσισμα, ή η επιλογή ονόματος με ιστοριούλα για το κάθε (νέο) δόντι. Η  στοματική φροντίδα πρέπει να ολοκληρώνεται ακόμη και με περιορισμένο ενθουσιασμό μερικές φορές.

Μύθος 3

Τα νεογιλά δόντια δε χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής αφού πέφτουν ούτως ή άλλως σε λίγα χρόνια.

Τα πρώτα νεογιλά δόντια, που αρχίζουν να πέφτουν για να ανανεωθούν αργότερα, εμφανίζονται κατά την έναρξη του σχολείου. Μέχρι τότε, ωστόσο, είναι σημαντικά για τη σωστή προσαρμογή της γλώσσας στη διαδικασία της μάσησης της τροφής, της εκφοράς τους λόγου, όχι μόνο από λειτουργικής, αλλά και αισθητικής και κοινωνικής σκοπιάς. Με την έναρξη του σχολείου γίνεται μόνο η αρχή της αλλαγής των δοντιών. Τα επόμενα χρόνια, τα παιδιά έχουν πάντα νεογιλά και μόνιμα δόντια στο στόμα τους, τα οποία συχνά είναι δύσκολο να διακριθούν από τον γονιό. Οι τραπεζίτες είναι σημαντικοί για τη λειτουργία της μάσησης και για τη μετέπειτα ομαλή εμφάνιση και λειτουργία των μόνιμων δοντιών. Οι τελευταίοι νεογιλοί γομφίοι πέφτουν κατά μέσο όρο μόνο όταν φτάσει η ηλικία των 12 ετών. Αυτό σημαίνει ότι εάν ένα παιδί περίπου 4 ετών έχει μια τρύπα σε ένα πίσω δόντι, θα το χρειαστεί για άλλα 8 χρόνια! Και ποιος θα κυκλοφορούσε οικειοθελώς με μια τρύπα στα δόντια του για τόσο καιρό; Παρεμπιπτόντως, οι κοπτήρες συχνά δεν είναι τα πρώτα μόνιμα δόντια, αλλά οι κεντρικοί πίσω τραπεζίτες, δηλαδή μόνιμοι γομφίοι. Λόγω της θέσης τους (στο πίσω μέρος και χωρίς να πρέπει να πέσει κάποιο νεογιλό για να εμφανιστούν) συχνά παραβλέπονται από τους γονείς και μπορούν να χαλάσουν γρήγορα εάν δεν καθαριστούν.

Μύθος 4

Η κατανάλωση αναψυκτικών/χυμών με το μπιμπερό είναι ακίνδυνη για τα δόντια.

Ο μεγαλύτερος εχθρός των νεογιλών δοντιών είναι τα ζαχαρούχα ποτά σε μπιμπερό! Ακόμα κι αν είναι ένας πολύ αραιωμένος χυμός, βλάπτει τα δόντια όταν το μπουκάλι χρησιμοποιείται σε πολλαπλή καθημερινή βάση και μακροχρόνια! Τα νεογιλά δόντια  έχουν πολύ λεπτότερο σμάλτο δοντιών από τα μόνιμα δόντια και επομένως είναι πολύ πιο επιρρεπή στην τερηδόνα. Συνήθως το σάλιο μπορεί να εξουδετερώσει το οξύ που παράγεται στο στόμα όταν καταναλώνεται ζάχαρη. Υπάρχουν δύο πολύ σημαντικά σημεία που πρέπει να σημειώσετε εδώ:

-Το σάλιο χρειάζεται τουλάχιστον μία ώρα χωρίς κάποια άλλη κατανάλωση για να δράσει! Εάν το μπουκάλι συνεχίζει να μπαίνει στο στόμα κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, το σάλιο δε θα μπορέσει να δράσει επαρκώς, αφού το πιπίλισμα στο μπιμπερό εκλαμβάνεται από τον εγκέφαλο σαν τροφή.

-Προσοχή: Τη νύχτα σχηματίζεται σημαντικά λιγότερη ποσότητα σάλιου. Επομένως, η κατανάλωση τροφών ή ποτών τη νύχτα είναι μια πραγματική γιορτή για όλα τα βακτήρια τερηδόνας που διασκεδάζουν με το απροστάτευτο σμάλτο.

Μύθος 5

Η υγιεινή διατροφή εξασφαλίζει υγιή δόντια.

«Μα πώς χάλασαν τα δόντια,  αφού τρώμε υγιεινά;» Ή με άλλα λόγια: «Tο παιδί μου καταναλώνει πολύ λίγη ζάχαρη».

Δυστυχώς, ακόμα και υγιεινές τροφές ενέχουν κινδύνους για τα δόντια. Όπως με το μπιμπερό έτσι και σε αυτή την περίπτωση, η συχνότητα κατανάλωσης και όχι τόσο η ποσότητα παίζουν σημαντικό ρόλο στην πιθανή ανάπτυξη της τερηδόνας. Η κατανάλωση σοκολάτας σε μία ημερήσια δόση δεν βλάπτει σχεδόν καθόλου, ωστόσο η κατανάλωση της ίδιας σοκολάτας μοιρασμένη σε όλη την ημέρα είναι πολύ επικίνδυνη για τα δόντια. Τα βακτήρια δύσκολα διακρίνουν μεταξύ των μεμονωμένων τύπων σακχάρων και μπορούν να χρησιμοποιήσουν τη φρουκτόζη από ιδιαίτερα γλυκά και κολλώδη φρούτα με εξαιρετικό τρόπο, ειδικά από την μπανάνα που είναι τόσο δημοφιλής στα παιδιά, για παράδειγμα. Η «κρυφή» ζάχαρη σε δημητριακά, κέτσαπ, αποξηραμένα φρούτα κ.λπ. δεν πρέπει να υποτιμάται. Δεν χρειάζεται λοιπόν να γίνονται υπερβολές, μία ισορροπημένη διατροφή, σωστή υγιεινή και πρόληψη είναι αρκετά για μία άριστη στοματική υγιεινή χωρίς εκπλήξεις.

Μύθος 6

Το παιδί μου μπορεί να βουρτσίζει μόνο του τα δόντια του!

Σε ηλικία περίπου 2-3 ​​ετών, τα παιδιά θέλουν να κάνουν όλο και περισσότερα πράγματα μόνα τους και τους επιτρέπεται να το κάνουν για να εξασκήσουν τις κινήσεις τους. Αυτό όσον αφορά το βούρτσισμα είναι σωστό εφόσον οι γονείς ελέγχουν και ολοκληρώνουν το καθάρισμα! Οι λεπτές κινητικές δεξιότητες του χεριού ενός παιδιού αναπτύσσονται αρκετά καλά σε ηλικία 10-12 ετών (!) ώστε τα παιδιά να μπορούν να βουρτσίζουν αποτελεσματικά. Βασικό μήνυμα από τους γονείς στα παιδιά: το βούρτσισμα των δοντιών είναι κανόνας. Το οδοντικό νήμα αποτελεί μέρος της τακτικής οδοντιατρικής φροντίδας, ακόμη και σε στενά νεογιλά δόντια.

Μύθος 7

Το παιδί είναι μικρό ακόμη, δε χρειάζεται η επίσκεψη στον οδοντίατρο!

Πολλοί παιδοδοντίατροι προτείνουν από το πρώτο δόντι - όχι επειδή υπάρχουν τόσα πολλά να δουν τότε, αλλά επειδή τότε μπορεί να πραγματοποιηθεί εντατική εκπαίδευση σχετικά με τα "πρέπει και δεν πρέπει" με τους γονείς και μπορεί να προληφθεί πιθανή ζημιά καθώς γίνονται και διατροφικές συστάσεις. Ωστόσο, οι περισσότεροι οδοντίατροι εξετάζουν παιδιά ηλικίας από περίπου 2 ετών. Τότε δεν θα ελεγχθεί μόνο η στοματική υγιεινή, αλλά και η θέση των δοντιών και η ανάπτυξη των γνάθων. Είναι ιδανικό να επισκεφθούν τα παιδιά τον οδοντίατρο για έλεγχο πριν πονέσει κάτι. Αυτό θα τους δώσει την ευκαιρία να συνηθίσουν σιγά σιγά τα παιδιά τον οδοντίατρο και να δημιουργηθεί εμπιστοσύνη αλλά και να προληφθούν σημαντικές επιπλοκές ορθοδοντικής και γναθοπροσωπικής φύσεως. Συνεπώς ακόμα και αν έχει φόβο ο γονιός ως προς τον οδοντίατρο, δύσκολα πλέον θα μπορεί να μεταφερθεί στο παιδί. Δεν πρέπει να υπόσχονται ανταμοιβές εκ των προτέρων, επειδή η επίσκεψη στον οδοντίατρο είναι κάτι εντελώς φυσιολογικό!

  

Μύθος 8

«Ε παιδί είναι θα πέσει, θα σπάσει και κανένα δόντι, δεν έγινε και τίποτα,

η πρόληψη των ατυχημάτων ούτως ή άλλως δεν είναι δυνατή!»

Έως ηλικία 6-7 ετών τα συνήθη τραύματα των μπροστινών δοντιών μπορούν να έχουν άμεσα αρνητική επίδραση στην ανάπτυξη των μονίμων δοντιών. Αργότερα επίσης, τα τραύματα μπορούν να έχουν -αναλόγως των συνθηκών- αρνητικές επιπτώσεις έως και να οδηγήσουν στην απώλεια του μόνιμου δοντιού αν ο γονέας δεν το χειριστεί σωστά. Τα καλά νέα είναι ότι με σωστό χειρισμό οι πιθανότητες για κάτι τέτοιο είναι ελάχιστες.

Για τη σωστή αντίδραση στην κάθε περίπτωση συστήνεται η έγκυρη ενημέρωση από την επίσημη ευρωπαϊκή ιστοσελίδα οδοντικών τραυμάτων σε περίπτωση που δεν είναι δυνατή η άμεση τηλεφωνική συμβουλή του παιδοδοντιάτρου ( https://dentaltraumaguide.org ).

Για να προληφθεί ο οδοντικός τραυματισμός είναι απαραίτητη η επίβλεψη των μικρών παιδιών, η κατάλληλη διαμόρφωση των χώρων όπου παίζουν τα νήπια, η χρήση ειδικών ναρθήκων των δοντιών σε άτομα που αθλούνται και η έγκαιρη ορθοδοντική θεραπεία σε περιστατικά με έντονη οριζόντια πρόταξη.

Πάραυτα, ατυχήματα συμβαίνουν! Το πιο σημαντικό είναι να πρυτανεύσει η λογική, να διατηρηθεί η ψυχραιμία και με γρήγορη, έγκαιρη δράση να αποκατασταθεί, πλήρως, η στοματική υγεία.

Μύθος 9

Το παιδί θα σταματήσει την πιπίλα όταν δεν τη θέλει/χρειάζεται πια.

«Τι κι αν το παιδί βάζει όλο τον αντίχειρα στο στόμα ή έχει για περισσότερα χρόνια την πιπίλα;» Πολλές φορές οι γονείς πιστεύουν ότι θα σταματήσει από μόνο του. Αυτή είναι μία στάση που ελλοχεύει σημαντικούς κινδύνους για τη συμμετρική και υγιή ανάπτυξη της γνάθου και της μόνιμης οδοντοστοιχίας.  Όσο πιο γρήγορα σταματήσουν οι παραπάνω συνήθειες, τόσο το καλύτερο. Το αργότερο έως τα τρίτα γενέθλια θα πρέπει να σταματήσουν, για να αποφευχθούν οι παραπάνω κίνδυνοι, που διορθώνονται μόνο με μακροχρόνια ορθοδοντική θεραπεία. Αν διαπιστώνεται ότι η επανειλημμένη σύσταση δεν αρκεί, υπάρχουν έξυπνοι τρόποι με τη βοήθεια του οδοντιάτρου ώστε να υπάρξει απολεσματικότητα. Σημαντική είναι η έγκαιρη παρατήρηση, ενημέρωση και αναζήτηση βοήθειας.

   

Λαμβάνοντας υπόψη τις συγκεκριμένες επισημάνσεις, οι γονείς δύνανται, λειτουργώντας προληπτικά, να αποτρέψουν αχρείαστες και κοστοβόρες, ορθοδοντικές εργασίες των παιδιών τους. Με αυτόν τον τρόπο η τερηδόνα στην πρώτη οδοντοστοιχία θα καθίσταται, σχεδόν πάντα, αποφευκτή, καθώς επίσης η συχνότητα και οι συνέπειες των τραυμάτων θα μπορούσαν να περιοριστούν.

Η ορθή επιμέλεια και φροντίδα της στοματικής υγείας δε χαρίζει μόνο ένα όμορφο χαμόγελο αλλά αποτελεί και ένα σημαντικό εφόδιο για το υπόλοιπο της ζωής του παιδιού!

  

Zurich, 22.04.2020