Θεατρικός Όμιλος Ερμιονίδας Αργολίδας: Μουσικό Αφιέρωμα στο Μάρκο Βαμβακάρη

Ο Θεατρικός Όμιλος Ερμιονίδας υλοποίησε, το βράδυ της Κυριακής 1^ης Δεκεμβρίου 2019, στον κατάμεστο Πολυχώρο «ΑΡΤΙΚΙ» στην Ερμιόνη Αργολίδας, ένα εξαιρετικό αφιέρωμα στον μοναδικό Μάρκο Βαμβακάρη, με προβολή του βραβευμένου ντοκιμαντέρ  «Μ' αρέσουν οι καρδιές σαν τη δική μου - Μάρκος Βαμβακάρης» του γνωστού σκηνοθέτη Γιώργου Ζέρβα.

Αρχικά το λόγο πήρε ο Πρόεδρος του Θεατρικού Ομίλου Ερμιονίδας κ. Δημήτριος Σίδερης, ο οποίος αφού καλωσόρισε τους προσκεκλημένους και ευχαρίστησε το κοινό για την αθρόα προσέλευσή του, αναφέρθηκε στους σκοπούς της εκδήλωσης. 

Στη συνέχεια, στην κεντρική οθόνη του «ΑΡΤΙΚΙ» το ντοκιμαντέρ του Γιώργου Ζέρβα ξεδίπλωσε το πορτρέτο του Μάρκου Βαμβακάρη (1905-1972), του σημαντικότερου δημιουργού της κλασσικής περιόδου του ρεμπέτικου τραγουδιού. Μέσα από σπάνια οπτικοακουστικά ντοκουμέντα, μαρτυρίες ειδικών, φίλων και συγγενών φωτίστηκαν, το ιστορικό-κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο κινήθηκε ο Βαμβακάρης αλλά και η ζωή και το έργο του. Το ντοκιμαντέρ έχει αποσπάσει το Α΄ Βραβείο Ελλήνων Δημοσιογράφων στο 2ο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης (2000). 

Ακολούθως, το λόγο έλαβε ο Έλληνας σκηνοθέτης ο οποίος εκθείασε τα ψυχικά αποθέματα του Μάρκου Βαμβακάρη αφού κατόρθωσε όχι μόνο να υπερπηδήσει τη φτώχεια και την ανέχεια, τα βάσανα και τις ατυχίες της προσωπικής του ζωής αλλά με ακόμα μεγαλύτερη δύναμη, ορμή και εντονότερο πάθος να δημιουργήσει μουσικά, μεγαλουργήματα όπου είναι διάχυτη η εικόνα του ίδιου του καλλιτέχνη με τις πίκρες, τις στενοχώριες, τις απογοητεύσεις αλλά και τις λίγες χαρές των προσωπικών του βιωμάτων!

Ο Γιώργος Ζέρβας γεννήθηκε στην Πρόσυμνα Αργολίδας το 1960. Στην Αθήνα σπούδασε Χημεία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και σκηνοθεσία στη Σχολή Σταυράκου. Έκανε μεταπτυχιακές σπουδές κινηματογράφου στο Παρίσι (PARIS 1, SORBONNE) καθώς και σκηνοθεσία δημιουργικού βίντεο (ECOLE NATIONALE SUPERIEURE DES ARTS DECORATIFS – ENSAD). Εργάζεται ως σκηνοθέτης-παραγωγός στον κινηματογράφο και την τηλεόραση.

Οι απαρχές του ρεμπέτικου, περί τη Βυζαντινή περίοδο ή κατ’ άλλους στα μέσα του 19ου αιώνα, συνδέονται με τα τραγούδια των φυλακών. Από την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους και μέχρι το 1880, περίπου, το ιταλικό μελόδραμα κυριαρχεί στην Αθήνα. Το 1871 ιδρύεται το Ωδείο Αθηνών και την ίδια χρονιά ανοίγει το πρώτο καφέ-σαντάν στην Αθήνα. Το 1873 ανοίγει το πρώτο καφέ-σαντούρ (από το 1886 τα καφέ-σαντούρ ονομάζονται καφέ-αμάν). 

Στα 1880 άνοιξαν πολλές συζητήσεις για την ανατολίτικη μουσική. Προς το τέλος του αιώνα παρατηρείται η εμφάνιση του θεάτρου σκιών και της αθηναϊκής επιθεώρησης. Μετά την Μικρασιατική καταστροφή, κυριαρχεί η οπερέτα (από το 1916 μέχρι το 1928). Την δεκαετία του 1930 φθάνουν στο ζενίθ τα τραγούδια του κρασιού τα οποία είχαν αρχίσει να γράφονται τα πρώτα χρόνια της οπερέτας. Τα μουσικά είδη που αναφέρθηκαν, ρίζωναν σε συγκεκριμένες κοινωνικές συνθήκες. Η ζωή στην Ελλάδα, κατά την περίοδο εκείνη, καθοριζόταν από παράγοντες όπως η εσωτερική και η εξωτερική μετανάστευση, ο διπλασιασμός του ελλαδικού εδάφους το 1912 και η Μικρασιατική καταστροφή του 1922. Τα τραγούδια των προσφύγων, οι οποίοι προέκυψαν από την Μικρασιατική Καταστροφή, σε συνδυασμό με τα δημοτικά, τα νησιώτικα και τα μουσικά είδη που αναφέρθηκαν πιο πάνω αποτέλεσαν το υπόστρωμα που οδήγησε στην δημιουργία των ρεμπέτικων.

Τα ρεμπέτικα είναι κατεξοχήν τραγούδια των πόλεων και ιδιαίτερα των λιμανιών: Σμύρνη, Πόλη, Σύρος, Θεσσαλονίκη, Πειραιάς. Μέχρι το 1938, τα ρεμπέτικα αναφέρονται κυρίως σε παραβατικές πράξεις και σε ερωτικές σχέσεις ενώ το κοινωνικό στοιχείο στην θεματική είναι περιορισμένο. Στην περίοδο αυτή κυριαρχεί το πειραιώτικο στυλ με κυριότερο εκφραστή τον Μάρκο Βαμβακάρη.

Παράλληλα, αρχίζουν να γράφουν ρεμπέτικα και οι Σμυρνιοί συνθέτες. Το 1937 εμφανίζεται ο Βασίλης Τσιτσάνης και περίπου την ίδια περίοδο και ο Μανόλης Χιώτης. Το 1937 επιβάλλεται από το καθεστώς του Μεταξά γενικευμένη λογοκρισία. Το περιεχόμενο των ρεμπέτικων τραγουδιών αλλάζει αναγκαστικά. Το ίδιο ισχύει και για τα τραγούδια του Μάρκου Βαμβακάρη.

Στη συνέχεια και μέχρι το 1960, τραγούδια γράφονται ακόμα και κατά τη διάρκεια της κατοχής αλλά δεν περνάνε, όμως, στη δισκογραφία γιατί τα εργοστάσια παραμένουν κλειστά μέχρι το 1946. Από τη στιγμή αυτή κυριαρχεί ο Βασίλης Τσιτσάνης μαζί με την Μαρίκα Νίνου, ο Μανόλης Χιώτης, ο Γιώργος Μητσάκης, ο Γιάννης Παπαϊωάννου. Οι περισσότεροι παλιοί ρεμπέτες μένουν, δυστυχώς, στο περιθώριο. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής πεθαίνουν αρκετοί από τους Σμυρνιούς συνθέτες (πχ. Παναγιώτης Τούντας), οι άλλοι όμως, του πειραιώτικου, είναι εν ζωή και με δυσκολία προσπαθούν να συντηρήσουν τους εαυτούς τους. Ο Μάρκος Βαμβακάρης αναφέρει στην αυτοβιογραφία του πως «έτρεχε στα νησιά και στα πανηγύρια». Στην δεκαετία του 1940 εμφανίζεται η Σωτηρία Μπέλλου ενώ στην δεκαετία του 1950 εμφανίζονται δύο πολύ σημαντικοί νέοι τραγουδιστές, ο Στέλιος Καζαντζίδης και ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης. 

Το ρεμπέτικο βρίσκει απήχηση σε όλο και μεγαλύτερα στρώματα του πληθυσμού. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να επεκταθεί η θεματολογία του (εμφάνιση αρχοντορεμπέτικων) και να αλλάξουν οι χώροι στους οποίους ακουγόταν. Στα μέσα της δεκαετίας του 1950 οι περισσότεροι ερευνητές τοποθετούν τον θάνατο του ρεμπέτικου. Στη δεκαετία του 1960 νεκρανασταίνεται το ρεμπέτικο. Τα άρθρα που γράφτηκαν, οι φιλότιμες προσπάθειες αρκετών φοιτητών, ο κορεσμός του κόσμου από τα ινδικά, η ηχογράφηση του Επιτάφιου του Θεοδωράκη το 1960, είχαν ως αποτέλεσμα οι δισκογραφικές εταιρείες να αρχίσουν να ηχογραφούν εκ νέου ρεμπέτικα. Ηχογραφήθηκαν μερικά παλιά κυρίως με τις φωνές του Γρηγόρη Μπιθικώτση και της Σωτηρίας Μπέλλου. Ρεμπέτες όπως ο Μάρκος και ο Στράτος ξαναβρήκαν δουλειά στα μαγαζιά. Εν τω μεταξύ άρχισαν να διοργανώνονται ρεμπέτικες μουσικές βραδιές όπου ο κόσμος, κυρίως φοιτητές, είχε την ευκαιρία να γνωρίσει παλιούς ρεμπέτες. Το 1961 ο Χριστιανόπουλος κυκλοφορεί ένα δοκίμιο και διεκδικεί γι' αυτό τον τριπλό τιμητικό τίτλο: της πρώτης ρεμπέτικης βιβλιογραφίας, της πρώτης ανθολογίας ρεμπέτικης στιχουργίας και, ως προς την ανατυπωμένη του μορφή, της πρώτης μονογραφίας επί του αντικειμένου. Στις αρχές της δεκαετίας του 1970 πεθαίνουν μερικοί από τους μεγαλύτερους ρεμπέτες (Στράτος 1971, Μάρκος 1972). Από τη στιγμή εκείνη αρχίζουν να δισκογραφούν οι περισσότεροι ρεμπέτες, εκδίδονται βιογραφίες (Βαμβακάρης 1973, Ροβερτάκης 1973, Ρούκουνας 1974, Τσιτσάνης 1979, Μουφλουζέλης 1979 κ.λ.π) και εμφανίζονται πολλές ρεμπέτικες κομπανίες. Ταυτόχρονα, ιδρύονται κέντρα για την μελέτη του ρεμπέτικου τραγουδιού και οι πανεπιστημιακοί λαογράφοι αρχίζουν να το μνημονεύουν. 

Τη δεκαετία του 1980 γυρίζονται ταινίες (Ρεμπέτικο του Κώστα Φέρρη με τραγούδια των οποίων η θεματολογία και η μουσική προσομοιάζουν σε αυτά των ρεμπέτικων.), τηλεοπτικές σειρές (Μινόρε της Αυγής), επιθεωρήσεις (Μινόρε της Αλλαγής). Το 1984 πεθαίνει ο Βασίλης Τσιτσάνης και η κηδεία του γίνεται δημοσία δαπάνη. Το ρεμπέτικο καταχωρίζεται ως έγκυρο μουσικό είδος σε έγκυρα διεθνή εγχειρίδια μουσικολογίας (The New Grove Dictionary of Music and Musicians, The New Oxford Companion to Music). Ιδρύονται μουσεία, διοργανώνονται συνέδρια, εγκρίνονται μεταπτυχιακές και διδακτορικές διατριβές. Μερικοί υποστηρίζουν πως το ρεμπέτικο πέθανε. Κάποιοι όμως λένε, πώς μπορεί να θεωρηθεί νεκρό ένα είδος τραγουδιού το οποίο τραγουδιέται ακόμη; Με την περιοδολόγηση του ρεμπέτικου ασχολήθηκαν, μεταξύ άλλων, ο Ηλίας Πετρόπουλος, ο Στάθης Δαμιανάκος, ο Ντίνος Χριστιανόπουλος, ο Σπύρος Παπαϊωάννου, ο Στάθης Gauntlett και οι ερευνητές του Κέντρου Έρευνας και Μελέτης Ρεμπέτικων Τραγουδιών. Οι αρθρογράφοι προσπαθούν να οριοθετήσουν το κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο δημιουργήθηκε το ρεμπέτικο. Παραβατικός υπόκοσμος, λούμπεν, λούμπεν-προλεταριάτο, περιθώριο, στιγμιαίο πέρασμα από την παρανομία, προλεταριοποίηση της αγροτιάς, βίαιη αστικοποίηση είναι μερικές από τις αιτίες που προβάλλουν. Οι περισσότεροι πάντως ρεμπέτες δεν θεωρούσαν τα τραγούδια τους έκφραση του υπόκοσμου. 

Το ρεμπέτικο τραγούδι χρησιμοποίησε αρκετά όργανα. Το κυριότερο όμως όργανο ήταν το μπουζούκι.  Ως προς τη λαογραφική κατάταξη του μουσικού είδους, υπάρχουν πολλές «εμπλεκόμενες» περιοχές και απόψεις: δημοτικό, αστικό λαϊκό, αστικό δημοτικό.

Η σχέση του ρεμπέτικου με το δημοτικό τραγούδι και την βυζαντινή μουσική έχει απασχολήσει πολλούς ερευνητές. Αρκετοί, όπως ο Μάνος Χατζιδάκις, θεωρούν πως στο ρεμπέτικο υπάρχουν στοιχεία από το δημοτικό τραγούδι και πως η μελωδική του γραμμή έχει πολλά κοινά με τους ήχους της βυζαντινής μουσικής. Άλλοι, όπως ο Β. Παπαδημητρίου, θεωρούν πως τα ρεμπέτικα χρησιμοποιούν κυρίως «ανατολίτικες σκάλες» και πως τα περισσότερα είναι γραμμένα στους ευρωπαϊκούς τρόπους (μινόρε-ματζόρε). 

Η καλλιτεχνική βραδιά συνεχίστηκε με Μουσικό Πρόγραμμα με τραγούδια του Μάρκου Βαμβακάρη από τον Βασίλη Προδρόμου και τον Μιχάλη Δήμα που ...ξεσήκωσαν τους θεατές οι οποίοι τραγουδούσαν και αυτοί μαζί με τους εκλεκτούς τραγουδιστές, σε μια εκδήλωση ρεμπέτικης ...μυσταγωγίας!

Στα αξιοσημείωτα της Εκδήλωσης η εξαιρετική, μουσική ερμηνεία ρεμπέτικου τραγουδιού από τον Αντιπρόεδρο του Θεατρικού Ομίλου Κρανιδίου κ. Γεώργιο Δημαράκη!

Ο Θεατρικός Όμιλος Ερμιονίδας, είναι το διάδοχο σχήμα της παλιάς Θεατρικής Ομάδας, διατηρώντας τα παλιά αρχικά της. Εμφανίστηκε στον πολιτιστικό χάρτη της Π.Ε. Αργολίδας και ειδικότερα της Ερμιονίδας, τον Απρίλιο του 2009. 

Στόχος του είναι η ενασχόληση με κάθε μορφής καλλιτεχνική δημιουργία, η ανάδειξη του ερασιτεχνικού θεάτρου και γενικότερα η καλλιέργεια της τέχνης του θεάτρου που αποτελεί τη συνισταμένη όλων των τεχνών. Έχει, ήδη, ξεκινήσει τη λειτουργία Θεατρικού Εργαστηρίου για τα μέλη του, με αντικείμενα: 1) τη φωνητική καλλιέργεια – αγωγή λόγου – ορθοφωνία και 2) τη δημιουργική γραφή. Βασικός του στόχος παραμένει η δημιουργία ενός θεατρικού εργαστηρίου για παιδιά, που αφενός θα τα βοηθήσει να ολοκληρωθούν ως προσωπικότητες και αφετέρου θα αποτελέσει το φυτώριο της συνέχειας και της εξέλιξης του Ομίλου. 

Στην προσπάθεια αυτή πρωτεύοντα ρόλο είχε και εξακολουθεί να έχει ένας άνθρωπος της Εκπ/σης, ο Δημήτριος Σίδερης, με σημαίνουσα θέση ευθύνης στο Δημόσιο Τομέα, αφού τον υπηρετεί ως Διευθυντής Πρωτοβάθμιας Εκπ/σης Αργολίδας, τον οποίο συγχαίρουμε, θερμά, για τη διαχρονική, κοινωνική και πολιτιστική του συνεισφορά όχι μόνο στην ιδιαίτερη πατρίδα του, την Ερμιονίδα Αργολίδας, αλλά και στον ευρύτερο χώρο της Τέχνης και των Γραμμάτων. Άλλωστε, Εκπ/ση και Θέατρο, από κοινού, συνδιαμορφώνουν την αισθητική και καλλιτεχνική αντίληψη των μαθητών/τριών συμβάλλοντας στην ανάπτυξη των φυσικών και διανοητικών ικανοτήτων τους και στην καλλιέργεια του ψυχικού τους κόσµου. Επιπλέον, συμβάλλουν στη  διαµόρφωση της αισθητικής - καλλιτεχνικής τους αντίληψης και του κριτηρίου παραγωγής καλλιτεχνικού προϊόντος (ως δέκτες και δημιουργοί), στη  γνωριµία µε τα καλλιτεχνικά - πολιτιστικά επιτεύγματα τόσο της χώρας τους όσο και των άλλων πολιτισμών, στη δημιουργική ανάπτυξη των εκφραστικών δεξιοτήτων τους μέσα από το λόγο και τη γλώσσα, στη συνειδητοποίηση της έννοιας του ρόλου καθώς και στην κατανόηση της αξίας της διαπολιτισµικής και πολυπολιτισµικής αγωγής.

Την Εκδήλωση έκλεισε ο ίδιος ο εμπνευστής της, ο δραστήριος και πολυπράγμων Πρόεδρος του Θ.Ο.Ε. κ. Δημήτριος Σίδερης, ο οποίος αφού συνεχάρη τον κ. Γιώργο Ζέρβα και τους καλλιτέχνες κ.κ. Βασίλη Προδρόμου & Μιχάλη Δήμα, ευχαρίστησε από καρδιάς τους/τις παρευρισκόμενους/ες για την παρουσία τους, ανανεώνοντας το ραντεβού τους για τις 27 Δεκεμβρίου, στον ίδιο χώρο με μια παρουσία έκπληξη με διεθνή εμβέλεια και Αργολικές καταβολές! 

Τέλος, θερμά συγχαρητήρια στον Ντοκιμαντερίστα κ. Γιώργο Ζέρβα για την εξαιρετική ποιότητα της δουλειάς του που αναδύει έντονο συναισθηματισμό, με εκφραστικά και τεχνικά χαρακτηριστικά που συγκλονίζουν κρατώντας τον θεατή σε συνεχή εγρήγορση, με πλοκή, οπτική, στόχο και ιδεολογικό προσανατολισμό μέσα από επιχειρήματα και συμβολισμούς! Να είναι Υγιής και πάντα Δημιουργικός με νέες ιδέες, εμπνεύσεις και οράματα! Το έντονο και παρατεταμένο χειροκρότημα του φιλότεχνου κοινού της Ερμιόνης αποτέλεσε την καλύτερη επιβεβαίωση των πολύχρονων προσπαθειών του στο χώρο της σκηνοθεσίας και του ντοκιμαντέρ, ειδικότερα!

Για να ακούσετε γνωστά και άγνωστα τραγούδια του Μάρκου Βαμβακάρη  πατήστε εδώ .

Για να δείτε αποσπάσματα του ντοκιμαντέρ για τον Μάρκο Βαμβακάρη και να ενημερωθείτε για το εντυπωσιακό, καλλιτεχνικό έργο του Γιώργου Ζέρβα πατήστε  εδώ .

Πάντα Δημιουργικές Δράσεις & Καλλιτεχνικές Επιτυχίες!